KİLİM DOKUMA NEDİR?

Kilim, iki iplik sistemine dayanılarak yapılan, tersi ve düzü bulunmayan havsız bir dokumadır.

Bilinen en eski dokuma türlerinden birisi olmaktadır.Süsleme için de kullanılabilir. Yün ya da kıl ipliğinden, dikey ya da yatay yer tezgahlarında dokunur. Halıdan farkı ise havsız ve düğümsüz olması, diğer düz dokuma yaygılardan ayrılan yönü ise, iki iplik sistemiyle yapılması ve desenlerinin kabarık olmamasıdır.

Kilimin Tarih İçindeki Gelişimi

Kilim göçebe kavimlerin kullandığı dokumaların başlıcası olmaktadır. Kilimin halıdan ayrılan özelliği, deseninin ve yüzeyinin halıdaki gibi çözgülerin üstüne tek tek atılan ilmiklerden ibaret olmayışıdır. Kilim, çözgü aralarında devamlı gidip gelen renkli atkı yumaklarıyla veya mekiklerle dokunur. Kilimin yüzeyi bu sayede ince ve düz görünümünü kazanır; arka ve ön yüzü arasında fark olmaz. Dokuma tekniğinden dolayı kilim desenleri geometriktir. Bu desenler doğada var olan şekillerin dokumacı tarafından yorumlanarak kilime uyarlanmasıyla birlikte meydana gelirler. Bu yorumlama ve kişiselleştirme sürecine “stilize etmek” de denir. Dokumacı açısından bir tür “kendini ifade etme aracı” olarak ele alabileceğimiz bu motifler zaman içinde anlatımcı niteliklerinden uzaklaşarak belli yörelerle özdeşleşmişlerdir.

Düz dokuma yaygılarındankilimin, 4000 yıllık bir geçmişi olduğu sanılmaktadır. En eski kilim örneğinin M.Ö 6500 yıllarına ait olduğu tahmin edilmektedir. Orta Asya Yukarı Altaylardaki Pazırık Kurganında bulunmuştur. Kilim, dua eden kadınlar figürlerinden oluşmaktadır. Truva’da M.Ö. 2300 yıllarına ait bir kilim parçası bulunmuş olup, parça hakkında kesin bilgiler yoktur. Kilim, halı dışındaki havsız dokuma yaygılara genel olarak verilen isim olup, teknik olarak atkı iplikleri tarafından, çözgü ipliklerinin tamamen örtüldüğü Atkı Yüzlü veya Atkı Görünüşlü bir dokuma çeşididir. Bu gruba giren diğer dokumalar cicim, zili ve sumak olmaktadır.

Kilimlerde Desen ve Renk Özellikleri

Kilim desenleri dokuma tekniğinden dolayı genel olarak geometrik motiflerden oluşur. Mavi, turuncu, yeşil, lacivert, kırmızı, pembe, güvez renkler kullanılmaktadır.

Kilim yüzeyinin desenlenmesi üç yolla oluşmaktadır.

1. Önceden dokunmuş kilimler model olarak kullanılmaktadır.

2. Dokuyucu kendi içinden geldiği gibi desenlemekte ve renklendirmektedir.

3. Çizilmiş desenler kullanılmaktadır.

Çözgü (Arış) ipi, genellikle yün tiftik kıl veya pamuk ipinden çift bükümlüdür. Atkı (Argaç) ipi olarak isimlendirilen renkli iplikler, çözgünün arasına geçirilirler. Atkı ipliklerinde, ince bükümlü ve koyun yünü kullanılır. Kilimler, yer yaygısı, seccade, yiyecek çuvalı, yastık, minder olarak adlandırılır.

Motif ve desenler, toplum yapısı içerisinde geleneklerin, törelerin, değerlerin ve inançların nesilden nesile aktarılmasını ve geçmişle gelecek arasında iletişim kurulmasını sağlar.

El Dokuma Kilim ve Halı Seçiminde Dikkat Edilen Ayrıntılar

Makine dokuması her ne kadar kusursuz bir şekilde üretilmiş olursa olsun el dokuması kilim her daim baş tacı olacaktır. El emeği göz nuru el dokuması için dikkat edilmesi gereken ayrıntılar vardır. Piyasada orijinal etiket basarak makine üretimi halı veya kilimi ederinden daha fahiş fiyatlarla sunan fırsatçılara dikkat edilmesi gerekiyor. El dokuması halı ve kilim konusunda dikkat edilmesi gereken ayrıntıları şu şekilde özetleyebiliriz:

• El dokuması ürün arkasındaki düğüm işaretlerinden ve desen atlayışlarından fark edilir buna dikkat etmek gerekir.
• Her bir desen atlayışındaki ipe ve dokunun hissettirdiğinin aynı olup olmadığına bakmalısınız.
• Odanızdaki eşyaların rengine ve tarzına uygun seçimlerde bulunmalısınız.
• Mutlaka ölçüleri doğru almanız ve ona göre seçim yapmanız gerekir.
• Mevsimine göre tercihler uzun ömürlü kullanım sağlayacaktır. 
• Nemden ve rutubetten uzak tutmalısınız.
• İlmek çıktığını fark ettiğinizde elinizle çekmemeli, çıkan yeri düzgün bir şekilde kesmelisiniz. 
• Makine dokumasında kullandığınız özel deterjan ve benzeri ürünleri kullanmamalı, onun yerine doğal sabun ve soğuk suyla yıkama yapmalısınız.

Bu ayrıntılara dikkat etmek hem evinizi ferah gösterecek kadar önemli hem de aldığınız ürünlerin ömrünün uzamasını sağlamak açısından oldukça gerekli yöntemlerdir. 

Gereksinimden Doğan Özel El Dokuma Halı ve Kilim

Eskiden yaz aylarına girildiğinde önce halılar kaldırılır, temizlik yapılır sonra da daha canlı renkte yazlık kilimler serilirdi. Yazlık kilimler daha ince hale getirilmiş ve sıcaklığı yansıtmayan iplerden dokunurdu. El dokuma halı düşünüldüğünde ise genellikle kış ayları akla gelirdi ve pamuk veya yün gibi sıcaklığı tutan iplikler, dokumada rol oynardı. Hala bu durum birçok kişi için böyle olsa da üretim çağında olduğumuz için ihtiyaçların ve alımın artmasından kaynaklı her mevsime uyan halı ve kilim dokunmaya başlamıştır. Örnek verecek olursak,özellikle kumaş olarak zihnimizde beliren penye, kilim dünyasında da yerini almıştır. Çocuk odasına, banyoya, oturma odasına kısacası nereye isterseniz nasıl isterseniz, isteğinize karşılık verebilecek sergiler bulmanız kolaydır.